KONIEC WALKI Z WIATRAKAMI?
25 września 2024 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się wyczekiwany przez branżę wiatrową projekt ustawy o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: „Projekt”). Wśród zmian, które zakłada Projekt, najważniejszymi są uchylenie kontrowersyjnej „zasady 10H”, a także zmniejszenie minimalnej odległości elektrowni wiatrowych od parków narodowych, uwzględnienie w regułach odległościowych niektórych obszarów Natura 2000 oraz dokładniejsze regulacje w zakresie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w tym zintegrowanych planów inwestycyjnych.
ZNIESIENIE ZASADY 10H
Zasada 10H obowiązuje od 2016 r., kiedy to ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych[1] (dalej jako: „Ustawa wiatrakowa”) weszła w życie. Polega ona na tym, że elektrownie wiatrowe o mocy zainstalowanej co najmniej 50 kW (a więc w praktyce niemal wszystkie) nie mogą znajdować się w odległości mniejszej niż dziesięciokrotność swojej całkowitej wysokości od budynków mieszkalnych lub budynków o funkcji mieszanej[2]. Wiatraki na lądzie mają zwykle od 80 do 100 m wysokości, choć zdarzają się i takie, które sięgają nawet i 200 m. Konieczność ich lokalizacji w odległości zwykle ponad kilometr od zabudowy mieszkalnej oznacza bardzo znaczące ograniczenie potencjału lądowej energetyki wiatrowej w Polsce.
Już w ubiegłym roku podjęto próby zmniejszenia negatywnych skutków tej zasady – nowelizacja Ustawy wiatrakowej z marca 2023 r[3]. dała gminom możliwość ustalenia innej minimalnej odległości w miejscowym planie zagospodarowanie przestrzennego. Nie może być ona jednak mniejsza niż 700 m, przez co zmiany były oceniane jako niewystarczające.
Obecnie procedowany Projekt zakłada całkowite zniesienie zasady 10H i wprowadzenie minimalnej odległości 500 m, której nie będzie można dalej zmniejszać na poziomie samorządowym. Według szacunków Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej, umożliwi to odblokowanie około 41 GW mocy zainstalowanej do 2040 roku. Dla porównania, w lipcu 2024 roku moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych (zarówno lądowych, jak i morskich) wyniosła około 9,5 GW[4].
PARKI NARODOWE I OBSZARY NATURA 2000
W obecnie obowiązującym stanie prawnym w przypadku lokalizacji elektrowni wiatrowych w pobliżu parków narodowych zasada 10H obowiązuje bez możliwości jej ograniczenia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Projekt zakłada zniesienie jej również i tutaj oraz zastąpienie jej dystansem 1500 m. Obszary Natura 2000, zajmujące około 20% powierzchni kraju, zostaną za to objęte minimalną odległością 500 m, ale tylko jeśli obejmują one obszary specjalnej ochrony ptaków lub specjalne obszary ochrony siedlisk, w których przedmiotem ochrony są nietoperze. Jest to podyktowane troską o ptaki i nietoperze, gdyż turbiny stanowią dla nich niebezpieczeństwo.
ZINTEGROWANE PLANY INWESTYCYJNE
Zintegrowany plan inwestycyjny (dalej jako: „ZPI”) to szczególna forma planu miejscowego, która została wprowadzona do Ustawy o planowaniu jesienią 2023 r[5]. ZPI jest uchwalany przez radę gminy na wniosek inwestora złożony za pośrednictwem wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Umożliwia on po zawarciu umowy urbanistycznej współpracę pomiędzy inwestorem a władzami samorządowymi przy realizacji inwestycji niemających charakteru inwestycji celu publicznego, a więc na przykład elektrowni wiatrowych.
Projekt zakłada zmiany dotyczące ZPI zarówno w gminie lokalizującej elektrownie wiatrowe, jak i pobliskiej gminie[6]. W przypadku gminy, gdzie następuje lokalizacja elektrowni wiatrowych, muszą odbyć się spotkania otwarte ze społecznością lokalną w terminie 30 dni od dnia wyrażenia przez radę gminy zgody na przystąpienie do sporządzenia ZPI. Jest to konsekwencją stanowiska ustawodawcy, iż należy jak najwcześniej zapewnić udział w procedurze planistycznej jak największej liczbie zainteresowanych obywateli, szczególnie mając na względzie kontrowersje jakie otaczają kwestię hałasu wytwarzanego przez elektrownie wiatrowe oraz ich wątpliwe dla wielu walory krajobrazowe.
Jeśli chodzi o gminę pobliską, to gdy odległość 500 m od elektrowni wykracza poza granice gminy (w której następuje lokalizacja), gmina pobliska również sporządza miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który zgodnie z Projektem będzie mógł być uchwalany w formie ZPI, co aktualnie nie jest możliwe ze względu na połączenie trybu ZPI z inwestycją główną i inwestycją uzupełniającą. Obecne przepisy nie pozwalają na realizację inwestycji uzupełniającej na terenie pobliskiej gminy. Projekt na szczęście przewiduje taką możliwość, co ma usprawnić proces inwestycyjny – w przypadku braku równoczesnego procedowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w obu gminach etap planistyczny potrafi obecnie trwać nawet 42 miesiące.
[1] Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 317).
[2] Budynek o funkcji mieszanej – budynek przeznaczony na stały pobyt ludzi, w którym funkcja mieszkalna stanowi ponad połowę jego powierzchni użytkowej.
[3] Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 553 z późn. zm.).
[4] Agencja Rynku Energii, Informacja statystyczna o energii elektrycznej, Nr 7, Lipiec 2024 (s. 14).
[5] Ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1688).
[6] gmina pobliska – gmina, której obszar w całości albo w części jest położony w odległości równej lub mniejszej niż 500 metrów od elektrowni wiatrowej lokalizowanej na terenie innej gminy.